Giám sát trọng điểm từ xa: Phương thức mới trên trận tuyến chống buôn lậu

Xử lý thông tin trước khi hàng đến

Việc thực hiện công tác trực ban, giám sát trực tuyến trong năm 2017 được lãnh đạo Tổng cục Hải quan chỉ đạo thực hiện nghiêm túc. Theo đó, lãnh đạo các vụ, cục nghiệp vụ thuộc cơ quan Tổng cục Hải quan đã thay phiên trực ban tại Phòng Giám sát Hải quan trực tuyến  của Tổng cục Hải quan (đặt tại tòa nhà Tổng cục) để kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật hải quan, chỉ đạo các chi cục hải quan cửa khẩu trong công tác nghiệp vụ. Mục đích chính của việc giám sát là chống buôn lậu và ngăn ngừa các hành vi tiêu cực của công chức, hải quan.

Tại Phòng Giám sát Hải quan trực tuyến, hoạt động của hầu hết cửa khẩu trọng điểm trên tuyến đường bộ, cảng biển và hàng  không đều có thể quan sát rõ nét. Hệ thống camera hiện đại truyền hình ảnh về Trung tâm một cách sinh động, rõ nét nhất, quá trình làm thủ tục hải quan, quá trình tiếp xúc giữa công chức hải quan với DN đều được ghi nhận. Vì vậy, có thể nói, việc giám sát quá trình làm thủ tục hải quan hết sức chặt chẽ và chuyên nghiệp.

Không chỉ có trang bị hệ thống camera, ở các địa bàn có lưu lượng hàng hóa XNK lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương đã được Tổng cục Hải quan trang bị, lắp đặt máy soi container. Trước khai hàng NK về đến cửa khẩu, lực lượng Hải quan trực tiếp tiến hành thu thập, xử lý thông tin trước, phân tích đánh giá rủi ro, xác định trọng điểm, chuyển thông tin để tổ chức soi chiếu. Và cũng nhờ việc phân tích, đánh giá này, hàng loạt đường dây buôn lậu ngà voi đã bị lực lượng Hải quan phát hiện, bắt giữ thời gian qua. Thông tin, hình ảnh về diễn biến chi tiết từng vụ việc, từ cách thức ngụy trang đến thủ đoạn tinh vi của các đối tượng buôn lậu cũng được xem là một nguồn thông tin chủ đạo, thường xuyên, liên tục được đăng tải trên các ấn phẩm Báo Hải quan giấy và Báo Hải quan điện tử (tại địa chỉ www.baohaiquan.vn) được dư luận đánh giá cao về sự mưu trí, tác phong làm việc chuyên nghiệp, tinh nhuệ của cán bộ, công chức Hải quan trong quá trình xử lý các vụ việc.

Mỗi phi vụ buôn lậu ngà voi do lực lượng Hải quan bắt giữ đã đem lại sức hút đặc biệt đối với dư luận ở trong và ngoài nước. Bởi tình tiết hấp dẫn, bất ngờ của lực lượng Hải quan đã góp phần gỡ bỏ những mắt xích quan trọng trong đường dây tội phạm xuyên quốc gia, cũng như số lượng tang vật “khủng” bị thu giữ.

Tại lễ công bố chiến dịch “Nói không với ngà voi” diễn ra tại TP.HCM vào tháng 8/2017, Tổ chức bảo vệ động vật hoang đã (WildAid) đánh giá cao vai trò của Hải quan Việt Nam vì đã tích cực và hiệu quả trong việc thu giữ ngà voi trái phép tại các cửa khẩu. Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu trong việc giải cứu loài voi bằng cách chấm dứt nạn mua bán ngà voi tại đây, bao gồm cả việc trung chuyển ngà voi qua các quốc gia khác.

Khởi tố nhiều vụ buôn lậu phức tạp

Buôn lậu hàng cấm vi phạm Công ước quốc tế về buôn bán các loại động, thực vật hoang dã nguy cấp (Cites) phức tạp ở chỗ, khi lực lượng Hải quan phanh phui nhiều vụ việc ở cảng Hải Phòng, cảng Tiên Sa (Đà Nẵng), thì đến thời điểm cuối năm 2016 và năm 2017, số lượng các vụ buôn lậu ngà voi lại xuất hiện nhiều hơn ở khu vực cảng Cát Lái, TP.HCM. Điều này cho thấy, khi lực lượng Hải quan tăng cường lực lượng kiểm soát chặt địa bàn này, các đối tượng sẵn sàng thay đổi đích đến để đánh lạc hướng điều tra của lực lượng chức năng. Tinh vi hơn, thủ đoạn cất giấu của các đối tượng cũng thay đổi, ngà voi không chỉ ngụy trang trong các khúc gỗ rỗng ruột được dán keo tinh vi mà lần đầu tiên lực lượng Hải quan đã phát hiện ngà voi đóng trong các thùng phuy nhựa đường.

Những phi vụ buôn lậu hàng cấm với nhiều thủ đoạn phức tạp, tinh vi đã dần được lực lượng Hải quan làm sáng tỏ. Nhận thấy điểm xuất phát chung của những lô hàng trên là đều đến từ các nước châu Phi như Angola, Mozambique, Nam Phi, Kenya…, đây cũng là manh mối quan trọng để lực lượng Hải quan giám sát trọng điểm và lên kế hoạch đón bắt khi hàng vừa về cảng. Ở mỗi chuyên án, lực lượng Hải quan đã chủ động khai thác triệt để thông tin dữ liệu từ các hệ thống thông tin nghiệp vụ, áp dụng các thiết bị hiện đại vào giám sát phương tiện XNC, hàng hóa XNK. Qua công tác điều tra, xác minh, chân tướng về các đối tượng là những chủ DN “ma” hay ngay cả những vị giám đốc “hờ” đã sớm bị lực lượng Hải quan vạch mặt. Kết quả này đã được chứng minh bằng hàng chục vụ việc bị khởi tố, một lần nữa khẳng định vị thế, vai trò của lực lượng Hải quan trong công tác này.

Chỉ tính riêng ở khu vực cảng Cát Lái đã có 6 vụ vận chuyển ngà voi bị lực lượng Hải quan phanh phui và ra quyết định khởi tố về tội "Vận chuyển hàng hoá trái phép qua biên giới". Điển hình là ngày 4/10, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1, Cục Hải quan TP.HCM ban hành Quyết định số 06/QĐ-HQKV1 khởi tố vụ án hình sự vụ vận chuyển trên 1,3 tấn ngà voi trong các thùng nhựa đường. Lô hàng trên của Công ty TNHH Empire-Group 261-263 Phan Xích Long, lầu 2, phường 3, quận Phú Nhuận, TP.HCM quá cảnh về Việt Nam để đi Campuchia. Trên hồ sơ khai báo toàn bộ lô hàng là nhựa đường được đóng trong hơn 100 thùng phuy. Qua theo dõi nghi vấn lô hàng chứa hàng cấm, Chi cục Hải quan Cảng Sài gòn khu vực 1 phối hợp với Đội Kiểm soát giám sát trọng điểm và thực hiện soi chiếu. Qua hình ảnh soi chiếu, phát hiện phía dưới 13 thùng chứa trên 1,3 tấn ngà voi châu Phi được phủ mùn cưa, bên trên là lớp thạch cao, trên cùng là lớp nhựa đường.

Chia sẻ với phóng viên, Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) Nguyễn Phi Hùng cho biết, cải cách, hiện đại hóa, ứng dụng công nghệ thông tin làm thay đổi căn bản phương thức theo định hướng quản lý hải quan hiện đại để tạo thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu quản lý. Hệ thống công nghệ thông tin cho phép xử lý dữ liệu liên tục, thông suốt 24/24 giờ làm giảm thời gian thực hiện thủ tục (thời gian lấy hàng ra khỏi cảng tính bằng phút), góp phần giúp doanh nghiệp tăng hiệu quả trong sản xuất, kinh doanh, tạo uy tín và nâng cao sức cạnh tranh. Tuy nhiên cũng đặt ra yêu cầu rất lớn đối với công tác kiểm soát, chống buôn lậu phải chủ động “đi trước, đón đầu” để xác định trọng tâm, trọng điểm mới có thể bắt giữ, xử lý các trường hợp vi phạm nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu phục vụ và tạo thuận lợi. Cụ thể, lực lượng Kiểm soát hải quan đẩy mạnh công tác điều tra cơ bản, thu thập, xử lý thông tin từ các nguồn công khai và bí mật, trong và ngoài nước liên quan đến hoạt động kiểm soát hải quan để xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu thông tin nghiệp vụ kiểm soát hải quan. Với vai trò đầu mối của Tổng cục Hải quan, Cục Điều tra chống buôn lậu tăng cường hợp tác, tham gia tích cực hoạt động của Văn phòng Liên lạc tình báo khu vực Châu Á (Văn phòng RILO AP) để trao đổi thông tin nghiệp vụ kiểm soát hải quan với các tổ chức tình báo hải quan khu vực và thế giới, hải quan các nước và các tổ chức quốc tế.

Nhờ chủ động triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp trên, lực lượng Hải quan các cấp đã phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, điều tra và xử lý các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ qua biên giới; phòng chống ma túy và các hành vi khác vi phạm pháp luật hải quan. Qua đó, lực lượng Hải quan đã phát hiện, điều tra xử lý vi phạm hành chính, tiến hành khởi tố, điều tra nhiều vụ việc, vụ án lớn, nghiêm trọng, phức tạp.